تجزیه و تحلیل عوامل موثر بر رقابت در صنعت حمل و نقل هوایی ایران بر اساس مدل نیروهای رقابتی پنجگانه مایکل پورتر

عوامل محیطی، از هر سو می توانند تهدیدکننده ی بقای بنگاه های اقتصادی باشند و تنها با برنامه ریزی و آمادگیِ استراتژیک می توان در برابر این تهدیدها مجهز شد. در شرایط رقابتی امروز، تدوین استراتژی های رقابتی، مهمترین عامل موفقیت است و این مهم، بدون تجزیه و تحلیل عوامل موثر بر رقابت میسر نیست. پژوهش حاضر، به بررسی وضعیت رقابتی در صنعتِ حمل و نقل هوایی ایران با استفاده از مدل پنج نیروی رقابتی پورتر می پردازد. طبق این مدل، یک صنعت از پنج نیروی رقابتی تأثیر می گیرد و این نیروها، شدت رقابت و سودآوری صنعت را تعیین می کنند: ورود سرمایه گذاران جدید، تهدید جایگزین ها، قدرت چانه زنی خریداران، قدرت چانه زنی تأمین کنندگان و رقابت بین رقبای موجود. قوی ترین نیرو یا نیروها، در تدوین استراتژی های بنگاه نقش اساسی دارند. جامعه ی آماری این پژوهش از مدیران (ارشد، میانی، عملیاتی) شش شرکت هواپیمایی فعال در خطوط پروازی داخلی و بین المللی (ایران ایر، ایرتور، ماهان، آسمان، کیش ایر و آتا) تشکیل شده و از روش های مبتنی بر پرسش نامه، مصاحبه، مطالعات کتابخانه ای و مراجعه به اسناد و مدارک برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. تجزیه وتحلیل اطلاعات با آزمون فریدمن و t استیودنت و تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون کلموگروف ینف و نرم افزار spss صورت گرفته است. طبقِ پژوهش حاضر، اثرگذارترین نیرو بر رقابت در صنعت حمل ونقل هوایی ایران، قدرت چانه زنی تأمین کنندگان خدمات، و کم اثرترین نیرو، تهدید ورود رقبای جدید است. همچنین طیف اثرگذاری سایر نیروها، از رتبه ی دوم تا چهارم، رقابت بین رقبای موجود در صنعت، قدرت چانه زنی مشتریان و تهدید خدمات جایگزین است.